Wydawca treści Wydawca treści

Historia

Historia lasów rudzkich łączy się nierozerwalnie z obecnością na tych terenach zakonu cysterskiego, który pojawił się w Rudach w połowie XIIIw.

Cystersi przyczynili się do rozkwitu tych ziem prowadząc na szeroką skalę działalność przemysłową, gospodarkę rolną, rybną, aż wreszcie leśną. To cystersi stworzyli pierwszy podział powierzchniowy tych lasów, poprzez budowę sieci dróg leśnych oraz leśniczówek.

Po sekularyzacji dóbr cysterskich na rzecz Prus w 1810 roku tereny Nadleśnictwa Rudy stały się własnością Książąt Raciborskich oraz innych rodzin magnackich.

Z dokumentacji historycznej wynika, że dominującym sposobem zagospodarowania do 1945 roku były zręby zupełne odnawiane sztucznie sosną, świerkiem z domieszką dęba. Powstałe w ten sposób monokultury były podatne na klęski żywiołowe i gradacje szkodliwych owadów. Podczas Powstań śląskich spłonęło ok. 500 ha lasu w północnej części obecnego obrębu Rudy. Również podczas działań wojennych II wojny światowej dochodziło do groźnych pożarów.

W 1945 r., po przejściu lasów na własność Skarbu Państwa, utworzono na tym terenie trzy Nadleśnictwa: Rudy Raciborskie, Kuźnia Raciborska oraz Szczyty. Każde z nich stanowiło odrębną jednostkę gospodarczą podległą bezpośrednio Dyrekcji Lasów Państwowych w Bytomiu, a następnie w Opolu. W latach 1954 – 58 jednostką pośrednią był Rejon LP Koźle w Strzelcach Opolskich. Od 1.01.59 r. Nadleśnictwa zostały usamodzielnione jako jednostki na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym. Z dniem 1.01.73 r. Nadleśnictwa Kuźnia Raciborska i Rudy Raciborskie zostały połączone w jedno gospodarstwo leśne podległe bezpośrednio OZLP Katowice. W 1972 r. w ramach reorganizacji uległo likwidacji Nadleśnictwo Szczyty, a jego grunty przeszły do Nadleśnictwa Prudnik. W roku 1979 część byłego Nadleśnictwa Szczyty została włączona do N-ctwa Rudy.

W obecnym swym zasięgu Nadleśnictwo Rudy Raciborskie obejmuje w części lub w całości 20 miast i gmin województw śląskiego i opolskiego, a powierzchnia administrowanych przez nie gruntów wynosi 17 780 ha, w tym 16 913 ha lasów. Podzielone jest ono na 12 leśnictw.


Pożar lasu w 1992 roku

Punktem zwrotnym w historii Nadleśnictwa Rudy Raciborskie był wielki pożar lasu w 1992 r.

Tutejsze lasy od bardzo dawna były zagrożone pożarami. W okresie Powstań Śląskich w obrębie Rudy spłonęło około 500 ha lasu. W 1945 r. spłonęło kolejne 450 ha, a następnie: w 1970 r. – ok. 100 ha, w 1976 r. – ok. 135 ha i w 1981 r. – ok. 92 ha.

W dniu 11.04.89 r. wskutek zapalenia się traw od iskier z pociągu linii piaskowej spaleniu uległo 207,21 ha w leśnictwach Kotlarnia, Bargłówka i Borowiec oraz ok. 70 ha w Nadleśnictwie Rudziniec.

Zdecydowanie jednak najtragiczniejszym był pożar, który wybuchł 26.08.1992 r. Tragiczny nie tylko ze względu na swój rozmiar, ale i na fakt, że zginęło w nim dwóch strażaków biorących udział w ratowaniu lasu.

Skrócony opis pożaru

W dniu 26 sierpnia 1992 r. około godz. 13.50 z dwóch wież obserwacyjnych napłynęły jednocześnie meldunki o pojawiającym się dymie wzdłuż torów kolejowych PKP linii Racibórz – Kędzierzyn, przebiegających zachodnim krańcem dużego kompleksu leśnego. Pierwszy z pożarów powstał na południe od miejscowości Kuźnia Raciborska, w leśnictwie Nędza, na długości ok. 1100 m, drugi na północ od Kuźni Raciborskiej w oddz. 96 leśnictwa Kiczowa na długości ok. 800 m i trzeci na północ od miejscowości Solarnia na długości ok. 1400 m w leśnictwie Lubieszów. Wszystkie te pożary miały miejsce przy torach od ich wschodniej strony, a czas ich powstania różnił się kilkuminutowym odstępem, co związane było z czasem przejazdu pociągu. Liniowy układ pożarów spowodował już na początku akcji gaśniczej konieczność zwalczania szerokiego frontu ognia. Akcję rozpoczęto natychmiast. Skierowano do niej 10 sekcji straży pożarnej, w tym dwie PSP stojące w pogotowiu pod Nadleśnictwem. Po 12 – 15 minutach od zaalarmowania w akcji brało udział 10 jednostek gaśniczych, z czego 8 skierowano na oddz. 96 leśnictwa Kiczowa, gdyż zdaniem Nadleśnictwa ten pożar był najgroźniejszy. Znalazło to zresztą tragiczne potwierdzenie. W ciągu zaledwie kilku minut od powstania pożaru kilkumetrowej szerokości front ognia szybko zaczął przesuwać się w kierunku wschodnim w głąb zwartego, dużego kompleksu leśnego. Po dwóch godzinach dramatycznej w przebiegu akcji, pożar stał się niemożliwy do zatrzymania w krótkim czasie. Wiele prób tworzenia nowych linii obrony kończyło się niepowodzeniem. Powodem tego była duża szybkość wiatru (dochodząca do 24 m/sek.) i gwałtowna zmienność jego kierunków. Prędkość przesuwania się pożaru dochodziła do 4 km/godz.

Dynamikę rozwoju pożaru najlepiej obrazuje przyrost powierzchni objętej pożarem:

•         godz. 18.00, 26.08.92  ok. 600 ha   –/ 4 godz. od powstania             

•         godz. 22.00, 26.08. 92  ok. 2 200 ha ha                      

•         godz. 7.00, 27.08.92  ok. 3 800 ha                

Tak gwałtowne powiększenie się powierzchni pożaru, a także zmienność kierunków jego posuwania się zdecydowanie utrudniało prowadzenie akcji gaśniczej i spowodowało stały niedobór sił i środków. Pożar opanowano 30.08.92 r. w godzinach rannych, a sztab akcji rozwiązano 20.09.92 r. Do tego dnia trwała akcja gaśnicza, łącznie przez 26 dni.

W szczytowej fazie pożaru w akcji gaśniczej uczestniczyło 859 sekcji straży pożarnej (4700 osób), 3200 żołnierzy, 650 policjantów, 1220 osób z obrony cywilnej, 1150 pracowników Służby Leśnej.

W akcji zaangażowano ponadto 4 helikoptery, 27 samolotów, 48 ciągników ciężkich i specjalistycznych, 25 ciągników rolniczych, 36 kolejowych cystern na wodę. W pierwszym dniu na miejsce pożaru skierowanych zostało kilkuset pracowników leśnych, dozór, a także sprzęt i samochody. Przez 26 dni z ponad 35 nadleśnictw RDLP Katowice kierowani byli ludzie i sprzęt. W trzecim dniu pożaru z kilkudziesięciu nadleśnictw w kraju do akcji skierowano Służbę Leśną z samochodami. Do rozprowadzania jednostek ratowniczych po terenie zaangażowano myśliwych z kół dzierżawiących tereny objęte pożarem, a także miejscową ludność, w sumie kilkadziesiąt osób. Te i inne działania pozwoliły na posiadanie w miarę pełnej, stałej informacji o sytuacji na poszczególnych odcinkach, a także na koordynację działań wielu służb biorących udział w akcji. W czasie akcji gaśniczych funkcjonowało równolegle 5 różnych systemów łączności radiowej. Trzeba przyznać, że system LP okazał się funkcjonalny i niezawodny.

W pracy sztabu akcji brało udział wielu wybitnych specjalistów i ekspertów, w tym i z IBL. Szczegółowa analiza i ocena przebiegu akcji była przedmiotem wielu ekspertyz, badań i opracowań.

Stan ochrony przeciwpożarowej w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie, a także podejmowane działania, zwłaszcza w pierwszej fazie pożaru z 26.08.92 r., były szczegółowo kontrolowane i analizowane przez wiele organów kontrolnych i dochodzeniowych. Nie stwierdzono istotnych uchybień czy nieprawidłowości i nie wysunięto zarzutów.         

Bilans strat

W pierwszym dniu gaszenia pożaru śmierć poniosło dwóch strażaków.

Pożar objął powierzchnię 9062 ha, z tego:

•         w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie 4480 ha

•         w Nadleśnictwie Rudziniec 2352 ha

•         w Nadleśnictwie Kędzierzyn  2230 ha

Spaleniu uległo 8461 ha powierzchni leśnej, w tym:

•         627,53 ha upraw

•         1009,09 ha młodników

•         1369,39 ha drzewostanów II kl. wieku

•         5042,06 ha drzewostanów starszych

•         326,88 ha innych powierzchni

W wyniku bezpośredniego oddziaływania ognia całość drzewostanów objętych pożarem uległa zabiciu lub bardzo silnemu uszkodzeniu. Szacunek strat finansowych z tytułu przedwczesnego wyrębu (według obowiązującej w LP metodyki i stawek z 1992 r.) wyniósł 279,3 mld zł, a zwiększone koszty pozyskania i zrywki drewna oraz zabiegów agrotechnicznych – ok. 75,3 mld zł.

W trakcie akcji gaśniczej w samym Nadleśnictwie Rudy Raciborskie zniszczeniu uległo 75 km dróg, 15 przepustów, 15 km rowów przydrożnych. Łączne straty w infrastrukturze w trzech Nadleśnictwach przekroczyły 13 mld zł.

Globalne bezpośrednie straty finansowe wyniosły (w mld zł):

•  koszty akcji gaśniczej LP 12,0

•  straty w drzewostanach 354,6

•  straty w infrastrukturze techn 13,1

Razem 379,7

W wyniku pożaru całkowitemu spaleniu na całej powierzchni pożarzyska uległy poziomy próchniczne gleb, stanowiące naturalny rezerwuar składników pokarmowych. Przeprowadzone badania wykazały, że na skutek tego, zmianie na gorsze uległ dotychczasowy chemizm gleb. Nastąpił wzrost zakwaszenia gleb –  pH spadło poniżej  4, a miejscami poniżej 3. Wystąpił także ubytek z gleb dostępnych dla roślin form azotu (azotanów), a jednocześnie wzrosła zawartość jonów żelaza, potasu, fluoru, gliny i węgla. Konsekwencją całkowitego spalenia warstwy próchnicznej gleb i niekorzystnych zmian w składzie chemicznym gleb i mikoryzie oraz znacznego obniżania się poziomów wód gruntowych, jest zdecydowane pogorszenie się warunków siedliskowych. Na skutek pożaru zaistniała konieczność pozyskania zrębami zupełnymi ponad 900 tys. m3 grubizny na całym pożarzysku, z tego w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie ok. 600 tys. m3. 


Najnowsze aktualności Najnowsze aktualności

Powrót

32. rocznica powstania katastrofalnego pożaru lasu w Kuźni Raciborskiej

32. rocznica powstania katastrofalnego pożaru lasu w Kuźni Raciborskiej

26 sierpnia 2024 roku obchodzono 32. rocznicę katastrofalnego pożaru, który w 1992 roku spustoszył ogromne tereny leśne w okolicach Kuźni Raciborskiej. Pożar ten, uznawany za jedną z największych tragedii ekologicznych w powojennej historii Polski, pochłonął blisko 9 tys. hektarów lasu. W jego wyniku zginęło dwóch strażaków, a walka z żywiołem trwała wiele dni i angażowała tysiące osób z różnych służb.

Tegoroczne uroczystości rocznicowe zgromadziły przedstawicieli władz państwowych, samorządowych ze Starostą Raciborskim i Burmistrzem Miasta Kuźnia Raciborska na czele,  przedstawicieli Państwowej Straży Pożarnej, liczne delegacje Ochotniczych Straży Pożarnych z województw śląskiego i opolskiego,  Straży Granicznej, żołnierzy Wojska Polskiego, a także funkcjonariusze Policji oraz leśnicy z Nadleśnictw Rudy Raciborskie, Rudziniec i Kędzierzyn. Wszyscy ci, którzy przyczynili się do ugaszenia pożaru, a potem do odbudowy zniszczonego lasu.

W okolicznościowych przemówieniach podkreślono wagę dobrze skoordynowanej współpracy wszystkich służb odpowiedzialnych za nasze bezpieczeństwo podczas zwalczania skutków klęsk żywiołowych. Przypomniano także ogrom pracy wykonanej przez leśników i pracowników Zakładów Usług Leśnych  w odbudowę zniszczonych terenów leśnych. Dzięki tej pracy dzisiaj, 32 lata od pożaru, widzimy młode, silne drzewa, które są symbolem odrodzenia i siły natury. Ale to także dowód na to, że zrównoważona gospodarka leśna prowadzona w Lasach Państwowych przynosi efekty z korzyścią dla przyrody, społeczeństwa i gospodarki kraju.

Uroczystości zakończyły się złożeniem kwiatów oraz zniczy przy tablicy upamiętniającej wydarzenia sprzed lat oraz przy symbolicznych grobach poległych strażaków.

Organizatorami wydarzenia była Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Raciborzu oraz Nadleśnictwo Rudy Raciborskie.