Wydawca treści Wydawca treści

Historia

Historia lasów rudzkich łączy się nierozerwalnie z obecnością na tych terenach zakonu cysterskiego, który pojawił się w Rudach w połowie XIIIw.

Cystersi przyczynili się do rozkwitu tych ziem prowadząc na szeroką skalę działalność przemysłową, gospodarkę rolną, rybną, aż wreszcie leśną. To cystersi stworzyli pierwszy podział powierzchniowy tych lasów, poprzez budowę sieci dróg leśnych oraz leśniczówek.

Po sekularyzacji dóbr cysterskich na rzecz Prus w 1810 roku tereny Nadleśnictwa Rudy stały się własnością Książąt Raciborskich oraz innych rodzin magnackich.

Z dokumentacji historycznej wynika, że dominującym sposobem zagospodarowania do 1945 roku były zręby zupełne odnawiane sztucznie sosną, świerkiem z domieszką dęba. Powstałe w ten sposób monokultury były podatne na klęski żywiołowe i gradacje szkodliwych owadów. Podczas Powstań śląskich spłonęło ok. 500 ha lasu w północnej części obecnego obrębu Rudy. Również podczas działań wojennych II wojny światowej dochodziło do groźnych pożarów.

W 1945 r., po przejściu lasów na własność Skarbu Państwa, utworzono na tym terenie trzy Nadleśnictwa: Rudy Raciborskie, Kuźnia Raciborska oraz Szczyty. Każde z nich stanowiło odrębną jednostkę gospodarczą podległą bezpośrednio Dyrekcji Lasów Państwowych w Bytomiu, a następnie w Opolu. W latach 1954 – 58 jednostką pośrednią był Rejon LP Koźle w Strzelcach Opolskich. Od 1.01.59 r. Nadleśnictwa zostały usamodzielnione jako jednostki na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym. Z dniem 1.01.73 r. Nadleśnictwa Kuźnia Raciborska i Rudy Raciborskie zostały połączone w jedno gospodarstwo leśne podległe bezpośrednio OZLP Katowice. W 1972 r. w ramach reorganizacji uległo likwidacji Nadleśnictwo Szczyty, a jego grunty przeszły do Nadleśnictwa Prudnik. W roku 1979 część byłego Nadleśnictwa Szczyty została włączona do N-ctwa Rudy.

W obecnym swym zasięgu Nadleśnictwo Rudy Raciborskie obejmuje w części lub w całości 20 miast i gmin województw śląskiego i opolskiego, a powierzchnia administrowanych przez nie gruntów wynosi 17 780 ha, w tym 16 913 ha lasów. Podzielone jest ono na 12 leśnictw.


Pożar lasu w 1992 roku

Punktem zwrotnym w historii Nadleśnictwa Rudy Raciborskie był wielki pożar lasu w 1992 r.

Tutejsze lasy od bardzo dawna były zagrożone pożarami. W okresie Powstań Śląskich w obrębie Rudy spłonęło około 500 ha lasu. W 1945 r. spłonęło kolejne 450 ha, a następnie: w 1970 r. – ok. 100 ha, w 1976 r. – ok. 135 ha i w 1981 r. – ok. 92 ha.

W dniu 11.04.89 r. wskutek zapalenia się traw od iskier z pociągu linii piaskowej spaleniu uległo 207,21 ha w leśnictwach Kotlarnia, Bargłówka i Borowiec oraz ok. 70 ha w Nadleśnictwie Rudziniec.

Zdecydowanie jednak najtragiczniejszym był pożar, który wybuchł 26.08.1992 r. Tragiczny nie tylko ze względu na swój rozmiar, ale i na fakt, że zginęło w nim dwóch strażaków biorących udział w ratowaniu lasu.

Skrócony opis pożaru

W dniu 26 sierpnia 1992 r. około godz. 13.50 z dwóch wież obserwacyjnych napłynęły jednocześnie meldunki o pojawiającym się dymie wzdłuż torów kolejowych PKP linii Racibórz – Kędzierzyn, przebiegających zachodnim krańcem dużego kompleksu leśnego. Pierwszy z pożarów powstał na południe od miejscowości Kuźnia Raciborska, w leśnictwie Nędza, na długości ok. 1100 m, drugi na północ od Kuźni Raciborskiej w oddz. 96 leśnictwa Kiczowa na długości ok. 800 m i trzeci na północ od miejscowości Solarnia na długości ok. 1400 m w leśnictwie Lubieszów. Wszystkie te pożary miały miejsce przy torach od ich wschodniej strony, a czas ich powstania różnił się kilkuminutowym odstępem, co związane było z czasem przejazdu pociągu. Liniowy układ pożarów spowodował już na początku akcji gaśniczej konieczność zwalczania szerokiego frontu ognia. Akcję rozpoczęto natychmiast. Skierowano do niej 10 sekcji straży pożarnej, w tym dwie PSP stojące w pogotowiu pod Nadleśnictwem. Po 12 – 15 minutach od zaalarmowania w akcji brało udział 10 jednostek gaśniczych, z czego 8 skierowano na oddz. 96 leśnictwa Kiczowa, gdyż zdaniem Nadleśnictwa ten pożar był najgroźniejszy. Znalazło to zresztą tragiczne potwierdzenie. W ciągu zaledwie kilku minut od powstania pożaru kilkumetrowej szerokości front ognia szybko zaczął przesuwać się w kierunku wschodnim w głąb zwartego, dużego kompleksu leśnego. Po dwóch godzinach dramatycznej w przebiegu akcji, pożar stał się niemożliwy do zatrzymania w krótkim czasie. Wiele prób tworzenia nowych linii obrony kończyło się niepowodzeniem. Powodem tego była duża szybkość wiatru (dochodząca do 24 m/sek.) i gwałtowna zmienność jego kierunków. Prędkość przesuwania się pożaru dochodziła do 4 km/godz.

Dynamikę rozwoju pożaru najlepiej obrazuje przyrost powierzchni objętej pożarem:

•         godz. 18.00, 26.08.92  ok. 600 ha   –/ 4 godz. od powstania             

•         godz. 22.00, 26.08. 92  ok. 2 200 ha ha                      

•         godz. 7.00, 27.08.92  ok. 3 800 ha                

Tak gwałtowne powiększenie się powierzchni pożaru, a także zmienność kierunków jego posuwania się zdecydowanie utrudniało prowadzenie akcji gaśniczej i spowodowało stały niedobór sił i środków. Pożar opanowano 30.08.92 r. w godzinach rannych, a sztab akcji rozwiązano 20.09.92 r. Do tego dnia trwała akcja gaśnicza, łącznie przez 26 dni.

W szczytowej fazie pożaru w akcji gaśniczej uczestniczyło 859 sekcji straży pożarnej (4700 osób), 3200 żołnierzy, 650 policjantów, 1220 osób z obrony cywilnej, 1150 pracowników Służby Leśnej.

W akcji zaangażowano ponadto 4 helikoptery, 27 samolotów, 48 ciągników ciężkich i specjalistycznych, 25 ciągników rolniczych, 36 kolejowych cystern na wodę. W pierwszym dniu na miejsce pożaru skierowanych zostało kilkuset pracowników leśnych, dozór, a także sprzęt i samochody. Przez 26 dni z ponad 35 nadleśnictw RDLP Katowice kierowani byli ludzie i sprzęt. W trzecim dniu pożaru z kilkudziesięciu nadleśnictw w kraju do akcji skierowano Służbę Leśną z samochodami. Do rozprowadzania jednostek ratowniczych po terenie zaangażowano myśliwych z kół dzierżawiących tereny objęte pożarem, a także miejscową ludność, w sumie kilkadziesiąt osób. Te i inne działania pozwoliły na posiadanie w miarę pełnej, stałej informacji o sytuacji na poszczególnych odcinkach, a także na koordynację działań wielu służb biorących udział w akcji. W czasie akcji gaśniczych funkcjonowało równolegle 5 różnych systemów łączności radiowej. Trzeba przyznać, że system LP okazał się funkcjonalny i niezawodny.

W pracy sztabu akcji brało udział wielu wybitnych specjalistów i ekspertów, w tym i z IBL. Szczegółowa analiza i ocena przebiegu akcji była przedmiotem wielu ekspertyz, badań i opracowań.

Stan ochrony przeciwpożarowej w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie, a także podejmowane działania, zwłaszcza w pierwszej fazie pożaru z 26.08.92 r., były szczegółowo kontrolowane i analizowane przez wiele organów kontrolnych i dochodzeniowych. Nie stwierdzono istotnych uchybień czy nieprawidłowości i nie wysunięto zarzutów.         

Bilans strat

W pierwszym dniu gaszenia pożaru śmierć poniosło dwóch strażaków.

Pożar objął powierzchnię 9062 ha, z tego:

•         w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie 4480 ha

•         w Nadleśnictwie Rudziniec 2352 ha

•         w Nadleśnictwie Kędzierzyn  2230 ha

Spaleniu uległo 8461 ha powierzchni leśnej, w tym:

•         627,53 ha upraw

•         1009,09 ha młodników

•         1369,39 ha drzewostanów II kl. wieku

•         5042,06 ha drzewostanów starszych

•         326,88 ha innych powierzchni

W wyniku bezpośredniego oddziaływania ognia całość drzewostanów objętych pożarem uległa zabiciu lub bardzo silnemu uszkodzeniu. Szacunek strat finansowych z tytułu przedwczesnego wyrębu (według obowiązującej w LP metodyki i stawek z 1992 r.) wyniósł 279,3 mld zł, a zwiększone koszty pozyskania i zrywki drewna oraz zabiegów agrotechnicznych – ok. 75,3 mld zł.

W trakcie akcji gaśniczej w samym Nadleśnictwie Rudy Raciborskie zniszczeniu uległo 75 km dróg, 15 przepustów, 15 km rowów przydrożnych. Łączne straty w infrastrukturze w trzech Nadleśnictwach przekroczyły 13 mld zł.

Globalne bezpośrednie straty finansowe wyniosły (w mld zł):

•  koszty akcji gaśniczej LP 12,0

•  straty w drzewostanach 354,6

•  straty w infrastrukturze techn 13,1

Razem 379,7

W wyniku pożaru całkowitemu spaleniu na całej powierzchni pożarzyska uległy poziomy próchniczne gleb, stanowiące naturalny rezerwuar składników pokarmowych. Przeprowadzone badania wykazały, że na skutek tego, zmianie na gorsze uległ dotychczasowy chemizm gleb. Nastąpił wzrost zakwaszenia gleb –  pH spadło poniżej  4, a miejscami poniżej 3. Wystąpił także ubytek z gleb dostępnych dla roślin form azotu (azotanów), a jednocześnie wzrosła zawartość jonów żelaza, potasu, fluoru, gliny i węgla. Konsekwencją całkowitego spalenia warstwy próchnicznej gleb i niekorzystnych zmian w składzie chemicznym gleb i mikoryzie oraz znacznego obniżania się poziomów wód gruntowych, jest zdecydowane pogorszenie się warunków siedliskowych. Na skutek pożaru zaistniała konieczność pozyskania zrębami zupełnymi ponad 900 tys. m3 grubizny na całym pożarzysku, z tego w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie ok. 600 tys. m3. 


Polecane artykuły Polecane artykuły

Powrót

Ścieżki edukacyjne

Ścieżki edukacyjne

Opis ścieżek edukacyjnych

 Ścieżka „Szymocice"

 

Ścieżka zlokalizowana jest w leśnictwie Szymocice, a jej długość wynosi około 1,5 km i wiedzie ona przez oddział nr 257 obrębu leśnego Kuźnia Raciborska. Na jej trasie umieszczono 30 tablic edukacyjnych. 

Ścieżka została podzielona na cztery bloki tematyczne

  • Leśny mini świat – świat owadów dla najmłodszych
  • Część dendrologiczna – zawierająca między innymi informacje o   dziewięciu gatunkach drzew leśnych
  • Funkcje lasu
  • Tropami zwierząt – przedstawia jedenaście gatunków zwierząt, których   tropy i ślady można spotkać w tutejszej okolicy. Na trasie ścieżki   ulokowano dwa miejsca odpoczynku, gdzie można odpocząć i nabrać „leśnej" energii.

Zachęcamy do korzystania z darmowej drzewo terapii, bowiem przebywanie  pośród swobodnie rosnących drzew, przytulanie się do nich, głaskanie, obejmowanie i wąchanie powoduje, że lepiej wypoczywamy. Substancje zawarte w liściach, kwiatach i korze mają cenne właściwości – poprawiają samopoczucie i dodają sił.

  

 
 
 

Leśna Dydaktyczna Ścieżka Rowerowa

Ścieżka rowerowa prowadzi przez fragment kompleksu leśnego zwanego Lasami Rudzkimi, w części „ocierając się" o teren wielkoobszarowego pożarzyska z 1992 r. Jej długość wynosi 16 km, a na jej trasie rozmieszczonych jest 35 tablic tematycznych.

Tematyka tablic

1.       Witamy na ścieżce rowerowej

2.       Dlaczego las jest taki ważny?

3.       Ile mamy lasów w Polsce?

4.       Sposoby zagospodarowania lasu

5.       Drzewa leśne

6.       Rola mrówek w ekosystemie leśnym

7.       Zbiornik wodny i jego rola w lesie

8.       Stare drzewa – mały ekosystem

9.       Wielki pożar lasu z sierpnia 1992 r.

10.   Owady w lesie

11.   Pułapki feromonowi

12.   Stara grobla cysterska

13.   System ochrony p.poż.

14.   Wieża obserwacyjna „Borowiec"

15.   Nisze pokarmowe ptaków

16.   Gospodarka łowiecka

17.   Pielęgnowanie lasu

18.   Uroczysko „Orły"

19.   Podział powierzchniowy lasu

20.   Ochrona lasu

21.   Paśnik

22.   Selekcja genetyczna w leśnictwie

23.   Dary lasu

24.   Ptasi budzik

25.   Przebudowa drzewostanów

26.   Geomorfologia terenu

27.   Ochrona gatunkowa roślin

28.   Grzyby w lesie

29.   Mikoryza

30.   Stara droga

31.   Uroczysko „Dziewicze Groby"

32.   Powalone drzewa

33.   Cięcia pielęgnacyjne

34.   Fazy rozwoju drzewostanu

35.   Pożegnanie

 

 

 

Ścieżka przyrodniczo leśna w leśnictwie Stanica

Ścieżka zlokalizowana jest w przypałacowym parku Pocysterskiego Zespołu Klasztorno-Pałacowego w Rudach, którego powierzchnia wynosi 95ha. Jej długość wynosi 1,5 km i prowadzi przez ogród w stylu angielskim, gdzie zobaczyć można wiele drzew o rozmiarach pomnikowych, kompozycje ogrodowe oraz zespoły łąkowe. Na jej trasie znajduje się wiele tablic opisujących faunę i florę Nadleśnictwa Rudy Raciborskie.

 

 

 

 

 

Leśna ścieżka Dydaktyczna na terenie leśnictwa Lubieszów w woj. opolskim

 

 

Ścieżka zlokalizowana jest w niedużej odległości od kopalni piasku „Kotlarnia" oraz wyrobiska w Dziergowicach, a jej niewielka część biegnie granicą pożarzyska. Ścieżka tworzy pętle o długości około 1 km i wzbogacona jest tablicami edukacyjnymi o tematyce biologii drzew, łowieckiej oraz p.poż. Przy ścieżce znajduje się także drewniana wiata mogąca pomieścić około 30 osób. 

 

 

 

Źródło map: http://mapa.katowice.lasy.gov.pl/