Wydawca treści Wydawca treści

ODTWORZENIE PRAWIDŁOWYCH STOSUNKÓW WODNYCH NA TERENIE REZERWATU ŁĘŻCZOK

Projekt Odtworzenie prawidłowych stosunków wodnych na terenie rezerwatu Łężczok został dofinansowany z, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013,
Priorytet V– Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych,
Działanie 5.1. – Wspieranie kompleksowych projektów z zakresu ochrony siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) na obszarach chronionych oraz zachowanie różnorodności gatunkowej
Konkurs 5.1.1 (nr ref. Konkursu 5/2009) – Ochrona gatunków i siedlisk in situ

Numery umów:

  • z CKPŚ: POIS.05.01.00-00-200/09-00 z dn. 31.01.2011 r.
  • z NFOŚiGW: 34/2011/Wn12/OP-PO-PS/D z dn. 17.02.2011 r.

Wartość projektu:

  • 3 755 640,80 zł - wartość kosztów kwalifikowanych zrealizowana
  • 3 192 294,66 zł - wartość dofinansowania zrealizowana EFRR
  • 85% - procent dofinansowania zrealizowany

W ramach realizacji projektu wykonano:

  • 3 728 mb - łączna długość naprawionych grobli
  • 6 szt. - ilość wymienionych urządzeń hydrotechnicznych - mnichów
  • 12 szt. - ilość wybudowanych wysp
  • 1 950 m2 - powierzchnia wybudowanych wysp
  • 1 szt. - ilość wybudowanych wież (platform) widokowych

Zakładane cele projektu i efekty

Głównym celem projektu było odtworzenie prawidłowych stosunków wodnych na terenie rezerwatu przyrody Łężczok zmienionych w wyniku osuszenia stawów w 2009 roku, z których ze względów bezpieczeństwa należało spuścić wodę. Celami szczegółowymi były: naprawa przeciekających grobli, pogłębienie poprzez odmulenie mis stawowych, budowa 12-tu wysp z nadmiaru namułu oraz budowa platformy widokowej w celu kanalizowania ruchu turystycznego na terenie rezerwatu.

Projekt zrealizowano zgodnie z założeniami. Realizacja celów szczegółowych umożliwiła ponowne napełnienie stawów wodą w wyniku czego przywrócono pierwotny, będący przedmiotem ochrony, stan siedlisk przyrodniczych oraz skanalizowano ruch turystyczny.

Realizacja projektu przyczyniła się do ochrony obszarów wodno-błotnych – siedlisk wielu cennych roślin, zwierząt i zbiorowisk na powierzchni 152 ha, całość w obrębie obszaru chronionego NATURA 2000. W ramach projektu naprawiono 3 728 mb grobli stawowych, wymieniono 6 urządzeń hydrotechnicznych (mnichów), wybudowano 12 nowych wysp o łącznej powierzchni 1 950 m2 oraz wybudowano drewnianą platformę widokową do obserwacji przyrodniczych dostępną także dla osób niepełnosprawnych. Najistotniejszym „niemierzalnym" efektem ekologicznym jest uratowanie największego i najcenniejszego z powodu bioróżnorodności rezerwatu przyrody województwa śląskiego, leżącego u stóp Bramy Morawskiej i pełniącego przez to bardzo ważną rolę przyrodniczą na skalę globalną, a nie tylko regionalną.

 

Efekty ekologiczne osiągnięte poprzez realizację przedsięwzięcia:

Zadanie 1 (pkt. II.1. HRP) – Remont stawu Babiczak Północny

W ramach zadania naprawiono uszkodzoną, przeciekającą groblę czołową (piętrzącą) na długości 700 mb. W doborze technologii wzięto pod uwagę nie tylko zabezpieczenie przed infiltracją wody, ale i również penetracją gryzoni (piżmaków i bobrów). Wymieniono zużyte budowle hydrotechniczne: mnich zasilający oraz mnich spustowo-piętrzący. Z misy stawowej usunięto nadmiar namułu oraz odtworzono denne rowy spustowe. Z pozyskanego w ten sposób materiału uformowano groble oraz 4 wyspy o łącznej powierzchni nadwodnej 650 m2.

Dzięki zrealizowaniu tego zadania umożliwiono piętrzenie wody w stawie o powierzchni 46 ha przywracając w ten sposób miejsce występowania rzadkich, chronionych zbiorowisk roślinności higrofilnej oraz miejsce schronienia i lęgów ptactwa wodnego. Dzięki budowie wysp zwiększono tereny lęgowe ptaków, a specjalna konstrukcja wysp przysporzyła nowych gatunków – po raz pierwszy stwierdzono lęgi rybitwy rzecznej i sieweczki rzecznej. Pierwszej wiosny po zakończonym remoncie w stawie obficie pojawiła się salwinia pływająca oraz kotewka orzech wodny.

Remont stawu umożliwi w przyszłości prowadzenie w nim ekstensywnej gospodarki rybackiej, która jest elementem czynnej ochrony rezerwatu oraz zapobiega eutrofizacji zbiorników wodnych.

 

Zadanie 2 (pkt. II.2. HRP) – Remont stawu Salm Duży

W ramach zadania naprawiono uszkodzone, przeciekające groble na łącznej długości 2 005 mb. W doborze technologii wzięto pod uwagę nie tylko zabezpieczenie przed infiltracją wody, ale i również penetracją gryzoni (piżmaków i bobrów). Wymieniono zużytą budowlę hydrotechniczną - mnich spustowo-piętrzący. Z misy stawowej usunięto nadmiar namułu oraz odtworzono denne rowy spustowe. Z pozyskanego w ten sposób materiału uformowano groble oraz 8 wysp o łącznej powierzchni nadwodnej 1 300 m2.

Dzięki zrealizowaniu tego zadania umożliwiono piętrzenie wody w stawie o powierzchni 91 ha przywracając w ten sposób miejsce występowania rzadkich, chronionych zbiorowisk roślinności higrofilnej oraz miejsce schronienia i lęgów ptactwa wodnego. Dzięki budowie wysp zwiększono tereny lęgowe ptaków.

Realizacja tego zadania umożliwi w przyszłości ekstensywną hodowlę ryb w wyremontowanym stawie. Prowadzenie gospodarki rybackiej powstrzymuje eutrofizację stawu, dlatego jest działaniem z zakresu ochrony czynnej rezerwatu przyrody.

 

Zadanie 3 (pkt. II.3. HRP) – Remont stawu Salm Mały

W ramach zadania naprawiono uszkodzoną, przeciekającą groblę czołowo - działową (piętrzącą) na długości 1 023 mb. W doborze technologii wzięto pod uwagę nie tylko zabezpieczenie przed infiltracją wody, ale i również penetracją gryzoni (piżmaków i bobrów). Wymieniono zużyte budowle hydrotechniczne: mnich zasilający, mnich spustowo-piętrzący oraz mnich burzowy - bezpieczeństwa. Z misy stawowej usunięto nadmiar namułu oraz odtworzono denne rowy spustowe. Z pozyskanego w ten sposób materiału uformowano groble.

Dzięki zrealizowaniu tego zadania umożliwiono piętrzenie wody w stawie o powierzchni 15 ha przywracając w ten sposób miejsce występowania rzadkich, chronionych zbiorowisk roślinności higrofilnej oraz miejsce schronienia i lęgów ptactwa wodnego. Ten zbiornik wodny nie jest wykorzystywany dla gospodarki rybackiej lecz jest w około 90% porośnięty roślinnością szuwarową, w związku z czym pełni ważną rolę jako miejsce lęgowe ptactwa wodnego.

Z uwagi na „paciorkowy" układ stawów Salm Mały i Salm Duży, remont stawu Salm Mały był warunkiem piętrzenia wody w niżej położonym stawie Salm Duży.

 

Zadanie 4 (pkt. II.4. HRP) – Budowa platformy widokowej

W ramach zadania wybudowano drewnianą platformę widokową do obserwacji przyrodniczych, w szczególności ornitologicznych. Wieżę zlokalizowano w południowo-wschodnim narożniku stawu Salm Duży, około 20 m w głąb stawu, kilka metrów nad poziomem lustra wody. Platformę zaopatrzono w podjazd udostępniający ją dla osób niepełnosprawnych ruchowo.

Dzięki zrealizowaniu tego zadania skanalizowano ruch turystyczny w rezerwacie przyrody ograniczając penetrację ludzi w miejscach lęgowych ptactwa wodnego.

 

Zadanie 5 (pkt. III.2. HRP) – Druk materiałów informacyjno-promocyjno-edukacyjnych

W ramach zadania opracowano przy współudziale przedstawicieli nauki, wydrukowano oraz rozpowszechniono obficie ilustrowany informator (album) pod tytułem „Rezerwat Łężczok – perła śląskiej przyrody" o objętości 150 stron, w nakładzie 2 000 szt. oraz broszurę informacyjną o takim samym nakładzie, stanowiącą skrót albumu.

Materiały informacyjne rozprowadzono nieodpłatnie do okolicznych bibliotek, szkół, oddziałów PTTK oraz pozarządowych organizacji ekologicznych. Wydawnictwa propagują wartości historyczne, kulturowe oraz przyrodnicze rezerwatu przyrody podkreślając rolę funduszy unijnych w ratowaniu rezerwatu przed nieodwracalną deprecjacją.

Do pobrania: Broszura "Rezerwat Łężczok - perła śląskiej przyrody"

 

***

 

Przywrócenie właściwego stanu ekosystemów w rezerwacie polegało na umożliwieniu piętrzenia wody w zbiornikach (stawach), które stanowią miejsce występowania zbiorowisk roślinnych charakterystycznych dla obszarów wodno-błotnych (przybrzeżnych i otwartej toni). Przed przystąpieniem do realizacji projektu stawy pozostawały bez wody (osuszone ze względów bezpieczeństwa). Niepodjęcie działań skutkowałoby szybkim procesem lądowienia i zalesienia stawów.

Na dzień sporządzenia wniosku o płatność końcową efekt został osiągnięty – wszystkie stawy o łącznej powierzchni zostały napełnione wodą, a więc utracone w wyniku osuszenia stawów ekosystemy zostały przywrócone.

 


Widok zawartości stron Widok zawartości stron

 

Polecane artykuły Polecane artykuły

Powrót

Pożar lasu w 1992 roku

Pożar lasu w 1992 roku

Punktem zwrotnym w historii Nadleśnictwa Rudy Raciborskie był wielki pożar lasu w 1992 r.

Tutejsze lasy od bardzo dawna były zagrożone pożarami. W okresie Powstań Śląskich w obrębie Rudy spłonęło około 500 ha lasu. W 1945 r. spłonęło kolejne 450 ha, a następnie: w 1970 r. – ok. 100 ha, w 1976 r. – ok. 135 ha i w 1981 r. – ok. 92 ha.

W dniu 11.04.89 r. wskutek zapalenia się traw od iskier z pociągu linii piaskowej spaleniu uległo 207,21 ha w leśnictwach Kotlarnia, Bargłówka i Borowiec oraz ok. 70 ha w Nadleśnictwie Rudziniec.

Zdecydowanie jednak najtragiczniejszym był pożar, który wybuchł 26.08.1992 r. Tragiczny nie tylko ze względu na swój rozmiar, ale i na fakt, że zginęło w nim dwóch strażaków biorących udział w ratowaniu lasu.

Skrócony opis pożaru

W dniu 26 sierpnia 1992 r. około godz. 13.50 z dwóch wież obserwacyjnych napłynęły jednocześnie meldunki o pojawiającym się dymie wzdłuż torów kolejowych PKP linii Racibórz – Kędzierzyn, przebiegających zachodnim krańcem dużego kompleksu leśnego. Pierwszy z pożarów powstał na południe od miejscowości Kuźnia Raciborska, w leśnictwie Nędza, na długości ok. 1100 m, drugi na północ od Kuźni Raciborskiej w oddz. 96 leśnictwa Kiczowa na długości ok. 800 m i trzeci na północ od miejscowości Solarnia na długości ok. 1400 m w leśnictwie Lubieszów. Wszystkie te pożary miały miejsce przy torach od ich wschodniej strony, a czas ich powstania różnił się kilkuminutowym odstępem, co związane było z czasem przejazdu pociągu. Liniowy układ pożarów spowodował już na początku akcji gaśniczej konieczność zwalczania szerokiego frontu ognia. Akcję rozpoczęto natychmiast. Skierowano do niej 10 sekcji straży pożarnej, w tym dwie PSP stojące w pogotowiu pod Nadleśnictwem. Po 12 – 15 minutach od zaalarmowania w akcji brało udział 10 jednostek gaśniczych, z czego 8 skierowano na oddz. 96 leśnictwa Kiczowa, gdyż zdaniem Nadleśnictwa ten pożar był najgroźniejszy. Znalazło to zresztą tragiczne potwierdzenie. W ciągu zaledwie kilku minut od powstania pożaru kilkumetrowej szerokości front ognia szybko zaczął przesuwać się w kierunku wschodnim w głąb zwartego, dużego kompleksu leśnego. Po dwóch godzinach dramatycznej w przebiegu akcji, pożar stał się niemożliwy do zatrzymania w krótkim czasie. Wiele prób tworzenia nowych linii obrony kończyło się niepowodzeniem. Powodem tego była duża szybkość wiatru (dochodząca do 24 m/sek.) i gwałtowna zmienność jego kierunków. Prędkość przesuwania się pożaru dochodziła do 4 km/godz.

Dynamikę rozwoju pożaru najlepiej obrazuje przyrost powierzchni objętej pożarem:

•         godz. 18.00, 26.08.92  ok. 600 ha   –/ 4 godz. od powstania             

•         godz. 22.00, 26.08. 92  ok. 2 200 ha ha                      

•         godz. 7.00, 27.08.92  ok. 3 800 ha                

Tak gwałtowne powiększenie się powierzchni pożaru, a także zmienność kierunków jego posuwania się zdecydowanie utrudniało prowadzenie akcji gaśniczej i spowodowało stały niedobór sił i środków. Pożar opanowano 30.08.92 r. w godzinach rannych, a sztab akcji rozwiązano 20.09.92 r. Do tego dnia trwała akcja gaśnicza, łącznie przez 26 dni.

W szczytowej fazie pożaru w akcji gaśniczej uczestniczyło 859 sekcji straży pożarnej (4700 osób), 3200 żołnierzy, 650 policjantów, 1220 osób z obrony cywilnej, 1150 pracowników Służby Leśnej.

W akcji zaangażowano ponadto 4 helikoptery, 27 samolotów, 48 ciągników ciężkich i specjalistycznych, 25 ciągników rolniczych, 36 kolejowych cystern na wodę. W pierwszym dniu na miejsce pożaru skierowanych zostało kilkuset pracowników leśnych, dozór, a także sprzęt i samochody. Przez 26 dni z ponad 35 nadleśnictw RDLP Katowice kierowani byli ludzie i sprzęt. W trzecim dniu pożaru z kilkudziesięciu nadleśnictw w kraju do akcji skierowano Służbę Leśną z samochodami. Do rozprowadzania jednostek ratowniczych po terenie zaangażowano myśliwych z kół dzierżawiących tereny objęte pożarem, a także miejscową ludność, w sumie kilkadziesiąt osób. Te i inne działania pozwoliły na posiadanie w miarę pełnej, stałej informacji o sytuacji na poszczególnych odcinkach, a także na koordynację działań wielu służb biorących udział w akcji. W czasie akcji gaśniczych funkcjonowało równolegle 5 różnych systemów łączności radiowej. Trzeba przyznać, że system LP okazał się funkcjonalny i niezawodny.

W pracy sztabu akcji brało udział wielu wybitnych specjalistów i ekspertów, w tym i z IBL. Szczegółowa analiza i ocena przebiegu akcji była przedmiotem wielu ekspertyz, badań i opracowań.

Stan ochrony przeciwpożarowej w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie, a także podejmowane działania, zwłaszcza w pierwszej fazie pożaru z 26.08.92 r., były szczegółowo kontrolowane i analizowane przez wiele organów kontrolnych i dochodzeniowych. Nie stwierdzono istotnych uchybień czy nieprawidłowości i nie wysunięto zarzutów.         

Bilans strat

W pierwszym dniu gaszenia pożaru śmierć poniosło dwóch strażaków.

Pożar objął powierzchnię 9062 ha, z tego:

•         w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie 4480 ha

•         w Nadleśnictwie Rudziniec 2352 ha

•         w Nadleśnictwie Kędzierzyn  2230 ha

Spaleniu uległo 8461 ha powierzchni leśnej, w tym:

•         627,53 ha upraw

•         1009,09 ha młodników

•         1369,39 ha drzewostanów II kl. wieku

•         5042,06 ha drzewostanów starszych

•         326,88 ha innych powierzchni

W wyniku bezpośredniego oddziaływania ognia całość drzewostanów objętych pożarem uległa zabiciu lub bardzo silnemu uszkodzeniu. Szacunek strat finansowych z tytułu przedwczesnego wyrębu (według obowiązującej w LP metodyki i stawek z 1992 r.) wyniósł 279,3 mld zł, a zwiększone koszty pozyskania i zrywki drewna oraz zabiegów agrotechnicznych – ok. 75,3 mld zł.

W trakcie akcji gaśniczej w samym Nadleśnictwie Rudy Raciborskie zniszczeniu uległo 75 km dróg, 15 przepustów, 15 km rowów przydrożnych. Łączne straty w infrastrukturze w trzech Nadleśnictwach przekroczyły 13 mld zł.

Globalne bezpośrednie straty finansowe wyniosły (w mld zł):

•  koszty akcji gaśniczej LP 12,0

•  straty w drzewostanach 354,6

•  straty w infrastrukturze techn 13,1

Razem 379,7

W wyniku pożaru całkowitemu spaleniu na całej powierzchni pożarzyska uległy poziomy próchniczne gleb, stanowiące naturalny rezerwuar składników pokarmowych. Przeprowadzone badania wykazały, że na skutek tego, zmianie na gorsze uległ dotychczasowy chemizm gleb. Nastąpił wzrost zakwaszenia gleb –  pH spadło poniżej  4, a miejscami poniżej 3. Wystąpił także ubytek z gleb dostępnych dla roślin form azotu (azotanów), a jednocześnie wzrosła zawartość jonów żelaza, potasu, fluoru, gliny i węgla. Konsekwencją całkowitego spalenia warstwy próchnicznej gleb i niekorzystnych zmian w składzie chemicznym gleb i mikoryzie oraz znacznego obniżania się poziomów wód gruntowych, jest zdecydowane pogorszenie się warunków siedliskowych. Na skutek pożaru zaistniała konieczność pozyskania zrębami zupełnymi ponad 900 tys. m3 grubizny na całym pożarzysku, z tego w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie ok. 600 tys. m3.